بررسی وضعیت فعلی مدیریت بازار فیروزه صادراتی استان خراسان و ارائه راهکارههای مناسب جهت افزایش صادرات

 بررسی آمار صادرات و واردات در سال 1268 ه ش نشان می‌دهد كه محصولات كشاورزی و دامی عمده ترین بخش محصولات صادراتی ایران در یك قرن پیش بوده است. در آن زمان ابریشم، برنج، پنبه، توتون و تنباكو از اقلام عمده صادراتی كشور بوده‌اند كه امروزه بمنظور وارد كردن اغلب آنها سالانه مبلغ قابل ملاحظه ای ارز از كشور خارج می‌شود. این آمار همچنین نشان می‌دهد كه با وجود كسری موازنه تجاری در سال1268 ه ش ، درآمد حاصل از صدور كالاهای كشاورزی به تنهایی قادر به جبران بیش از نیمی از هزینه‌های مربوط به واردات كشور بوده است ولی تا سال 1320 ه ش سهم صادرات غیر نفتی به تدیریج تقلیل می‌یابد چنانكه سهم صادرات غیر نفتی از كل مبادلات بازرگانی خارجی به یك سوم می‌رسد و تا سال 1330 ه ش این نسبت به حدود یك چهارم تنزل پیدا می‌كند. روند گسترش واردات در پی افزایش درآمد‌های ناشی از فروش نفت به نحوی شتاب می‌گیرد كه تولید داخلی تحت الشعاع واردات كالا واقع شده و تجارت خارجی به اهرم فشار بر اقتصاد ملی بدل می‌شود. بنابراین از حدود یكصد سال پیش رابطه تحویل نفت در مقابل دریافت كالای ساخته شده، هسته اصلی بازرگانی خارجی كشور گردیده و وابستگی اقتصادی در نتیجه وجود این بافت ناسالم ایجاد و تحكیم شده است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی بمنظور تغییر روند بازرگانی خارجی با توجه به نیازهای واقعی كشور، تلاشهایی بعمل آمد. اما از هم گسیختگی اقتصاد كشور بدلیل اعتصابات گسترده مردم در سال 1357 و عدم وجود برنامه مشخص و نیز بروز عوامل متعدد سیاسی موجب گردید كه سهم واردات مصرفی همچنان به روند صعودی خود ادامه دهد. بعدها نیز تحریم اقتصادی و جنگ تحمیلی، میزان صادرات را بشدت كاهش داد. بطوریكه در حال حاضر تجارت خارجی ایران با صادرات تك محصولی (نفت) و وابستگی شدید به ارز حاصل از آن مشخص می‌باشد. در سالهای اخیر دولت تلاشهای بسیاری به منظور افزودن بر سهم صادرات غیر نفتی بعمل آورده است. در این راستا صادرات سنگهای قیمتی و بخصوص فیروزه نیشابور می‌تواند مثمر ثمر واقع گردد، چراكه فیروزه نیشابور بعنوان بهترین فیروزه جهان، دارای شهرت بین المللی است و در صورت توجه بیشتر به صادرات آن می‌تواند ارز آوری مناسبی ایجاد نماید.

2- بیان مسئله:
قدیمی ترین اطلاعی كه از فیروزه در دست داریم به 3400 سال پیش از میلاد مسیح مربوط است و نوشته‌اند كه فراعنه مصر این سنگ زیبا را از معادن شبه جزیره سینا استخراج كرده و در زینت آلات خود بكار می‌بردند و بدین گونه شاید استخراج فیروزه قدیمی ترین استخراج كانهای صخره ای در ستاریخ باشد ولی از همان زمانهای باستان بهترین و مطلوبترین فیروزه در معادن ایران بدست می‌آمده كه از زمانهای بسیار قدیم آن را استخراج و صادر می‌كرده‌اند و چون این سنگ بهادار از راه تركیه به اروپا وارد و شناخته گردیده است بدان سبب اروپاییان آن را، تركواز (Turquoise) یعنی تركی می‌نامند.

نام نیشابور با نام فیروزه همزاد است و در مقام تعریف، نیشابور را شهر فیروزه‌های درشت، شهری با سنگهای فیروزه و ... می‌گویند. بشهادت گوهر شناسان دور و نزدیك، فیروزه نیشابور در روی زمین مقام اول را دارد. این سنگ گرانبها و پر ارزش كه زینت بخش گنجینه‌های گرانبهای ثروتمندان جهان و خزاین ممالك می‌باشد همواره توجه جهانیان را به خود جلب كرده است.

روشهای فوق الذكر از نظر میزان استفاده از آنها توسط صادركنندگان، بصورت زیر رتبه بندی می‌شوند:

1)                عمده فروشیهای كشور وارد كننده

2)                خرده فروشیهای كشور وارد كننده

3)                دلالهای كشور وارد كننده

4)                نمایندگی فروش

از صادركنندگان خواسته شد كه مشخص نمایند سایر كشورهای صادركننده فیروزه به چه میزان از هر یك از روشها برای توزیع محصولات خود استفاده می‌نمایند؛ نتایج حاصله را می‌توان بصورت زیر ربته بندی نمود:

(1)نمایندگی فروش (2) خرده فروشی‌های كشور وارد كننده (3) عمده فروشیهای كشور وارد كننده (4) دلالهای كشور واردكننده.

از مطلب ذكر شده می‌توان این موضوع را نتیجه گیری كرد كه برای توزیع و فروش مصنوعات فیروزه ای صادراتی استان خراسان از روشهای عمده توزیع استفاده شده است. در مورد فیروزه نیشابور، با توجه به اینكه قیمت فیروزه‌های تراشیده شده، بر حسب رنگ، جنس، ضخامت، وزن، شكل و نقش رگه‌ها (در مورد فیروزه شجری) و نحوه تراش و پرداخت و ... متفاوت می‌باشد؛ بهترین روش برای صادرات آن، فروش حضوری یا معاملات چهره به چهره می‌باشد و بدلیل اینكه صادركنندگان مصنوعات فیروزه ای استان خراسان، بصورت انفرادی عمل می‌نمایند و دارای تشكل صادراتی نمی باشند؛ استفاده از عمده فروشی‌های كشور وارد كننده می‌تواند بعنوان روش مناسبی برای توزیع و فروش مصنوعات فیروزه ای صادراتی محسوب گردد.

یكی از عوامل حائز اهمیت در فعالیت‌های صادراتی و بخصوص ورود به بازارهای صادراتی جدید، ارائه اطلاعات مورد نیاز صادركنندگان و همكاری با آنها از سوی سازمانهای ذیربط می‌باشد كه در این میان دفاتر بازرگانی سفارتخانه‌های ایران در كشورهای خارجی و همچنین مركز توسعه صادرات ایران دارای اهمیت زیادی می‌باشند. در ارتباط با این موضوع اطلاعات استخراج شده از پرسشنامه‌ها نشان دهنده نارضایتی صادركنندگان مصنوعات فیروزه ای از عملكرد دفاتر بازرگانی سفارتخانه‌های ایران می‌باشد.
فصل اول. 1
طرح تحقیق. 1
1- مقدمه: 2
2- بیان مسئله: 3
3- ضرورت انجام تحقیق. 5
4- فرضیه‌های تحقیق: 6
5- اهداف مورد نظر برای انجام تحقیق. 7
6- روش تحقیق: 7
1- جامعه آماری: 7
2- نمونه گیری: 8
3- محدودیت‌ها و مشكلات انجام تحقیق. 8
4- پیشینه تحقیق. 8
5- تعریف واژه‌های تخصصی مورد استفاده در تحقیق: 9
فصل دوم. 11
پیشینه تحقیق. 11
بخش اول: مبانی نظری مرتبط به «فیروزه». 12
2-1-1- مختصری در مورد تاریخچه جواهرات.. 13
2-1-2- قدمت استخراج فیروزه 14
2-1-3- علم شناخت سنگهای قیمتی و اهمیت آن در جهان. 15
2-1-4- انواع فیروزه 16
2-1-5- نحوه ساخته شدن فیروزه 18
2-1-6- فضیلت فیروزه در اسلام. 18
2-1-7- معادن فیروزه 19
2-1-8- كلیاتی در مورد برش و جلای كانی‌ها و سنگهای جواهر رنگی. 26
2-1-9- تراش فیروزه 28
2-1-10- مشخصات بهترین نوع فیروزه تراشیده 33
2-1-11- صادرات فیروزه: 34
بخش دوم: مبانی نظری مرتبط با «آمیخته بازاریابی». 36
2-2-1- تعریف بازاریابی. 37
2-2-2- فلسفه مدیریت بازاریابی. 37
2-2-3- عوامل مؤثر در تغییر تقاضا 41
2-2-4- عوامل مؤثر در اقدام به خرید. 42
2-2-5- فرآیند تصمیم خرید. 45
2-2-6- مفهوم مدرن بازاریابی. 51
2-2-7- آمیخته بازاریابی (Marketing Mix) 52
2-2-8- جایگاه یابی در بازار 63
فصل سوم. 69
روش تحقیق. 69
3-1 نوع تحقیق: به طور کلی تحقیقات علمی را به دو دسته تعرفه تقسیم می‌نمایند: 70
3-2 روش تحقیق. 70
منابع وماخذ: 76
فصل چهارم. 77
جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده‌ها 77
4-1- ویژگیهای پاسخگویان. 78
4-1-1- ویژگیهای صادر كنندگان مصنوعات فیرزوه ای. 78
4-1-2-ویژگیهای فیروزه تراشان. 78
2-4- آزمون فرضیه‌ها 79
فصل پنجم. 91
نتیجه گیری و پیشنهادها 91
5-1- مقدمه. 92
5-2- نتیجه گیری در مورد ویژگی‌های پاسخگویان. 92
5-2-1- نتیجه گیری در مورد ویژگی‌های «صادركنندگان مصنوعات فیروزه ای». 92
5-2-2- نتیجه گیری در مورد ویژگی‌های «فیروزه تراشان». 93
5-3- نتیجه گیری در مورد فرضیه‌های تحقیق. 94
5-3-1- نتیجه گیری در مورد فرضیه اول. 94
5-3-2- نتیجه گیری در مورد فرضیه دوم. 95
5-3-3- نتیجه گیری در مورد فرضیه سوم. 98
5-3-4- نتیجه گیری در مورد فرضیه چهارم. 100
5-3-5- نتیجه گیری در مورد فرضیه پنجم. 104
5-5- موضوعات پیشنهادی برای تحقیقات تكمیلی. 109
منابع. 110