بررسي وضعيت مديريت نگهداري تجهيزات پزشكي در بيمارستان هاي تحت پوشش دانشگاه علوم پزشكي ايران

چكيده
مقدمه: ‌نقش تجهيزات پزشكي در بيمارستان هاي پيشرفته امروزي و تشخيص و درمان بيماري ها انكار ناپذير است.كشورهاي در حال توسعه با وجود محدوديت منابع مالي به نحو بي رويه اي نسبت به خريد تجهيزات پيچيده و گران قيمت اقدام نموده اند اما در مورد نگهداري اين سرمايه هاي عظيم اقدامات مناسبي انجام نداده اند. در كشور ما نيز مطالعات محدود صورت گرفته بيانگر نابساماني هايي در زمينه مديريت نگهداري تجهيزات پزشكي بوده است .
روش پژوهش: پژوهش به صورت مقطعي انجام گرفت و براي جمع آوري داده ها از پرسشنامه در 10 بيمارستان تحت مطالعه استفاده شد. پس از توزيع و جمع آوري پرسشنامه ها به صورت حضوري، داده ها با استفاده از آمار توصيفي و نرم افزار SPSS مورد بررسي و تحليل قرار گرفت.
يافته هاي پژوهش: طبق نتايج به دست آمده از ميان چهار بعد مديريت نگهداري تجهيزات پزشكي، تنها «برنامه ريزي نگهداري» در وضعيت متوسط قرار داشت و ساير اجزاء با كسب امتياز كمتر از 50 درصد در حد ضعيف قرار داشتند. بين امتياز كل مديريت نگهداري و امتياز هدايت و هماهنگي نگهداري تجهيزات پزشكي و نيز سن مديران بيمارستان ها رابطه مستقيمي وجود داشت.
بحث و نتيجه گيري:‌ در مجموع مي توان گفت مشكلاتي از قبيل كمبود نيروي ماهر در واحدهاي مهندسي پزشكي بيمارستان ها، كمبود بودجه و نا آشنايي مسوولان واحدهاي مهندسي پزشكي به تمام وظايف خود موجب شده اند وضعيت مديريت نگهداري تجهيزات پزشكي در وضعيت ضعيف (نزديك به متوسط) قرار گيرد. سابقه كم مسوولان واحد مذكور نيز به اين امر دامن زده است.
واژه هاي كليدي: ‌تجهيزات پزشكي،‌ نگهداري،‌مديريت نگهداري، بيمارستان ها.
مقدمه:
در بيمارستان هاي مدرن عصر حاضر، تجهيزات پزشكي به يكي از عناصر لاينفك تبديل شده اند و در حدود يك سوم تا نيمي از
هزينه هاي پيش بيني شده بيمارستان ها به اين بخش اختصاص دارد. جامعه پزشكي در فعاليت هاي تشخيصي، مراقبتي و درماني،‌اعتماد روز افزوني بر تجهيزات پزشكي و تكنولوژي پيشرفته پيدا كرده است. در اين ميان بهره برداري بهينه از تجهيزات مستلزم اين امر است كه تجهيزات در بيشتر عمر خود آماده به كار و سالم نگه داشته شوند. با ايجاد مديريت صحيح در نگهداري تجهيزات مي توان تجهيزات را در هر لحظه براي نجات جان بيماران به كار برد (1) . نگهداري تجهيزات پزشكي از سوي سازمان بهداشت جهاني «ايجاد اطمينان در مورد استاندارد بودن كاربري تجهيزات، رعايت شرايط تعيين شده از سوي كارخانه سازنده و تامين نيازهاي درماني» تعريف شده است(2).
اما اهميت مساله نگهداري در دهه 80 باعث شد دانشگاه هاي علوم پزشكي آمريكا به منظور سازماندهي مراكز درماني، طرح نگهداري و بازسازي بيمارستان ها را به اجرا درآورند. نمونه هايي از اين طرح ها كه نگهداري تجهيزات پزشكي را در بر مي گرفت در كشورهاي اروپايي نيز متداول شد و در تحقيقات اوليه مشخص شد اجراي آن ها حدود 35-30 درصد كاهش هزينه در بر داشته است(3).
همچنين مطالعات نشان داده است با نگهداري مؤثر تجهيزات، هزينه صرف شده براي هر دستگاه 30 درصد كمتر از ميانگين هزينه هاي بيمارستان هايي خواهد بود كه فاقد اين برنامه هستند(4). همچنين عمر مفيد تجهيزات تا دو برابر افزايش خواهد يافت(5). به طور كلي مي توان گفت مساله نگهداري تجهيزات پزشكي در كشورهاي در حال توسعه نسبت به كشورهاي توسعه نيافته در خور توجه بيشتري است،‌چرا كه علي رغم محدوديت منابع،‌خريد و به كارگيري تجهيزات پزشكي وارداتي در اين ممالك به نحوي رويه اي صورت گرفته است(6).
مطالعات صورت گرفته نشان داده است اين كشورها در گذشته توجه چنداني در زمينه نگهداري تجهيزات نداشته اند و طبق گزارش سازمان بهداشت جهاني همواره 60 درصد تجهيزات پزشكي آن ها به علل مختلف قابل استفاده نبوده اند(7). مطالعات انجام شده در كشور ما نيز نشان داده است موضوع نگهداري تجهيزات تا حدود زيادي مورد غفلت بيمارستان ها و مسوولان امر قرار گرفته است.
شايان ذكر است پس از راه اندازي و تاسيس اداره تجهيزات و مهندسي پزشكي در معاونت درمان و داروي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني ايران و تاسيس واحدهاي مهندسي پزشكي در اين بيمارستان ها در اواخر سال 1379،هيچ مطالعه اي در زمينه پژوهش حاضر صورت نگرفته است و اين پژوهش مديريت نگهداري تجهيزات پزشكي را در قالب چهار بعد اصلي مديريت يعني برنامه ريزي؛ سازماندهي، هدايت و هماهنگي؛ و كنترل مورد بررسي قرار داده است.
روش پژوهش:
پژوهش حاضر به صورت مقطعي انجام گرفت. در اين مطالعه بيمارستان هاي تحت پوشش دانشگاه علوم پزشكي ايران واقع در شهر تهران مورد بررسي قرار گرفتند. از ميان اين 14 بيمارستان ، 4 بيمارستان فاقد واحد مهندسي پزشكي بودند و در آن ها مديريتي بر نگهداري تجهيزات پزشكي اعمال نمي شد و به همين دليل از مطالعه خارج شدند. بنابراين جامعه پژوهش را مي توان 10 بيمارستان دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني ايران در شهر تهران بر شمرد كه داراي واحد مهندسي پزشكي بودند. اعضاي جامعه پژوهش نيز عبارت بودند از مديران بيمارستان ها، مسوولان واحدهاي مهندسي پزشكي و مسوولان واحدها و بخش هاي تشخيص درماني كه به طور كامل و بدون نمونه گيري در پژوهش شركت داده شدند.
براي گردآوري داده ها از پرسشنامه استفاده شد. پرسشنامه با استفاد از متون داخلي و خارجي و نظرات كارشناسان ادارات تجهيزات و مهندسي پزشكي دانشگاه و وزارتخانه و تني چند از مهندسان پزشكي تدوين شد تا روايي محتوايي آن تامين گردد. پس از اين مرحله 49 پرسش طراحي شده در قالب سه پرسشنامه براي اعضاي پژوهش تقسيم بندي شد. بديهي است پرسشنامه ها طبق اهداف ويژه در برگيرنده چهار بعد اصلي مديريت نگهداري تجهيزات پزشكي، يعني برنامه ريزي؛ سازماندهي؛ هدايت و هماهنگي؛ وكنترل نگهداري بودند. براي تعيين پايايي پرسشنامه ها نيز از روش آزمون- باز آزمون استفاده شد و ضرايب همبستگي بين پاسخ ها در پرسشنامه مديران، مسوولان واحدهاي مهندسي پزشكي و مسوولان واحدهاي تشخيصي درماني به ترتيب 88،90و 84 درصد محاسبه شد. توزيع و جمع آوري پرسشنامه ها با مراجعه پژوهشگر صورت گرفت و در مجموع 98 پرسشنامه كامل به دست آمد.
براي استخراج نتايج از آمار توصيفي و نرم افزار SPSS استفاده شد. از آن جا كه عملكرد بيمارستان تا حدود زيادي منوط به عملكرد مسوولان واحدهاي مهندسي پزشكي مي باشد، در اين مطالعه نتايج به صورت كلي ارائه شده و از اعلام نتايج به تفكيك بيمارستان ها خودداري شده است.